गाउँ भर्सेस सहरः कहाँ बस्नु स्वास्थ्यकर

 

जब हामी स्वास्थ्यको कुरा गर्छौं, ‘अहो ! सहरमा भन्दा गाउँमै राम्रो’ भन्छौं । गाउँको हावापानी स्वच्छ हुन्छ, आफ्नै उब्जनीको सागसब्जी खान पाइन्छ, गाईबस्तु पाल्ने भएकाले दुध, दही खान पाइन्छ । ग्रामिण जीवनमा ऐश, आरम, मोज, मस्ती उति हुँदैन, जसले शरीरमा अनावश्यक विकार ल्याउँदैन । शारीरिक काम गर्नुपर्ने भएकाले शरीर तगडा हुन्छ ।

 

सहरमा जस्तो गाडी, कारखाना, मान्छेको चाप, होहल्ला केही हुँदैन । त्यही कारण सहरमा बस्नु सुविधाजनक भएपनि स्वस्थ्यकर होइन भन्ने हामीलाई लाग्छ । वास्तविकता के हो त ? यहाँ हिन्दी विविसीमा प्रकासित एक आलेखको भावनुवाद गरिएको छ, जसले गाउँ र सहरवीचको वास्तविकता उधिनेको छ ।

 

गाउँ भर्सेस सहर

प्रदूषण आज विश्वभरका लागि टाउको दुखाईको विषय बनेको छ । केही बर्षअघिसम्म चीनको राजधानी बेइजिङ दुनियाकै सबैभन्दा बढी प्रदूषित सहर थियो । तर २०१८ को विश्व स्वास्थ्य संगठनको रिपोर्ट अनुसार भारतको कानपुर सहरले त्यसलाई पछाडि पारिदियो । (त्यसो त काठमाडौं पनि विश्वमै प्रदूषित सहरमा गनिन्छ)

ठूला शहरको ठूलो समस्या प्रदूषण त हो नै, तनाव पनि जटिल समस्या बन्दैछ । यसबाट छुटकारा पाउनका लागि मानिसहरु केही दिनका लागि पहाडी क्षेत्रमा टहल्न जाने गर्छन् । हरिया डाँडापाखा, खोलानाला, समतल फाँट हेरेर तनावबाट मुक्ती चाहन्छन् । खासमा भन्ने हो भने, माहौल एवं वातावरणले हाम्रो स्वास्थ्य र खुसीमा पनि गहिरो असर पार्छ ।

त्यसो त यस सम्बन्धमा केही प्रयोग र अध्ययनहरु पनि भएका छन् ।

बि्रटिश पर्यावरण मनोवैज्ञानिक मैथ्यू व्हाइट र अन्य खोजकर्ताको भनाई यस्तो छ, ‘हाम्रो आसपासको माहौलले हामीलाई कसरी प्रभाव पार्छ, यसको केही कारण हुन्छ । यसमा व्यक्तिको परिवार, अवस्था, उसको सौख र कर्मको अहंम भूमिका हुन्छ ।

यसमा सन्देह छैन कि, जुन व्यक्ति हरियाली भएको नजिक रहन्छ, उनीमाथि कुनैपनि किसिमको प्रदूषणको असर कम हुँदैछ । तनाव पनि कम हुन्छ ।

ठूला सहरमा बसोबास गर्नेका लागि त हरियाली एकदमै आवश्यक्ता छ । जब हामी कुनै पार्क वा रुखको छहारीमा बस्छौ, तब हाम्रो दिलको धड्कन र रक्तचाप स्वतः नियन्त्रण हुनपुग्छ ।

खासमा त्यसबेला हाम्रो शरीर लिम्फोसाइट्स नामकी किलर सेल पैदा गर्न थाल्छ । यो शरीरमा भाइरसको शिकार कोशिका र क्यान्सर जस्ता घातक विरामीको भाइरससँग लड्छ ।

यसमा कुनै शंका छैन कि, शहरमा बस्ने व्यक्तिलाई किसिम-किसिमको एलर्जी, तनाव, श्वासप्रश्वाससम्बन्धि रोग हुनेगर्छ । यसका बाबजुद शहरियामा मोटोपन र आत्महत्याको दर कम हुँदैछ । दृर्घटनाको खतरा पनि कम हुँदैछ । बुढ्यौली जीवन पनि सहज हुँदैछ ।

मानिसहरु शहरका भीड, प्रदूषण र तनावबाट उन्मुक्ति पाउनका लागि गाउँमा बस्ने गर्छन् । तर, त्यहाँ बस्नुपनि एक चुनौती हो । त्यहाँ किरा-फट्याङ्ग्राजन्य संक्रमण हुने खतरा बढी हुन्छ । अर्को कुरा, गाउँमा प्रदूषण हुँदै हुँदैन भन्नु पनि सकिने अवस्था छैन ।

 

 

गाउँको प्रदूषण

गाउँको घरमा खाना पकाउनका लागि दाउराको प्रयोग हुन्छ । हरेक भान्साबाट धूँवा निस्कने गर्छ । खेतबारीमा पनि बेलाबेला आगो लगाउने गरिन्छ । जबकी यसबाट पैदा हुने धुवाँमा गाउँलेहरु सोझो सम्पर्कमा रहन्छन् ।

एक रिपोर्ट अनुसार २०१५ मा भारतमा करिब ११ लाखको मृत्यु प्रदूषणको कारण भएको थियो । यसरी मृत्यु हुनेमा करिब ७५ प्रतिशत मानिस गाउँका थिए ।

भारत, नेपालमा जस्तै इन्डोनेसियामा पनि खेत सफागर्नका लागि घाँस एवं झारपात थुपारेर आगो लगाउने गरिन्छ । यस्तो धुँवा निकै विषालु हुन्छ । यो धुँवाले इन्डोनेसियामा मात्र होइन, आसपासका देशहरु सिंगापुर, मलेसिया र थाइल्यान्डमा समेत असर गर्छ ।  त्यती मात्र होइन, दक्षिण अमेरिका र दक्षिण अफ्रिकामा पैदा हुने धुँवाले पुरै दक्षिणी गोलार्द्धलाई दुषित बनाइरहेको छ ।

विकसित देशमा पनि हावा दुषित गर्नमा पछाडि छैन । अमेरिकाको जंगलमा लाग्ने आगो वा खेतमा प्रयोग गर्ने किटनाशकले यूरोप, रुस, अमेरिका र चीनको हावा विषाक्त बनाइरहेको छ ।

अग्लो स्थानमा रहनुको बेफाइदा

हामी के भन्छौं भने, जति माथि उति जाति । अर्थात भौगोलिक हिसाबले जति माथि बसोबास गर्‍यो, उति राम्रो हो ।

जो व्यक्ति मैदानी भेगबाट २५ सय मिटरको उचाईमा रहन्छन्, मुटुको समस्या र क्यान्सर कम हुन्छ । यसको खास कारण के हो भने, यहाँको हावामा सहरको हावाको तुलनामा कार्बन एरोसोल कम हुन्छ । तर, ति स्थानमा रहेनहरुलाई श्वासप्रश्वाससम्वन्धि समस्या चाडै हुनसक्छ । उनीहरुको सास नलीमा इन्फेक्सन हुने भय बढी रहन्छ ।

खासमा जब धेरै उचाईमा कार चलाइन्छ, तब त्यसले कार्बन मोनोअक्साइड र हाईड्रोकार्बन बढी निकाल्छ । सोलर रेडिएसनको कारण गाडी अरु बढी खतरनाक हुन्छ । यद्यपी १५०० देखि २५०० उचाईको बीचमा रहनु राम्रो विकल्प हो । त्यस स्थानमा तुलनात्मक रुपमा प्रदूषण कम हुन्छ ।

जो आर्थिक र सामाजिक रुपले कमजोर हुन्छन्, उनीहरुका निम्ति प्रकृति फाइदाजनक हुन्छ । बेलायतमा कानुनी रुपमै स्थानिय संघ संस्थाले पार्कको स्यहार संभार गर्नुपर्ने जिम्मेवारी दिइएको छ । ताकि, गरिबहरुले त्यहाँबाट फाइदा लिन सकोस् ।

तर, सुखमय जिन्दगीका लागि स्थान मात्र सर्वोपरी होइन । यसका लागि कतिपय व्यवहारिक समस्याहरु सुल्झिएको हुनुपर्छ, कतिपय भावनात्मक समस्याहरु पार भएको हुनुपर्छ । प्रोफेसर व्हाइट भन्छन्, ‘पार्कमा बेघर रहनुपभन्दा घरमा रहँदा बढी आनन्द अनुभव हुन्छ ।’

 

To read in your mobile download our android app from google play store. Click Here To Download App